Met succes de Perseïden waarnemen: zo lukt het

De vallende sterren komen eraan: Nu vallen weer de meeste meteoren van het hele jaar. Volg deze tips voor een geslaagde waarneming.

Het moment dat u een vallende ster ziet is spannend en voor veel mensen simpelweg een bijzondere ervaring. Dat mag u niet missen.

Als ook u enthousiast bent over vallende sterren, dan moet u de komende avonden optimaal benutten. In de nacht van 11 op 12 augustus zullen veel vallende sterren uit de hemel schieten. Elk jaar om deze tijd kondigt de meteorenstroom van de Perseïden zich aan.

• In de nacht van 12 op 13 augustus zullen er verschillende vallende sterren aan de hemel te zien zijn
• De zichtbaarheid is het best tussen 22.00 en 04.00 uur, met een tendens naar de vroege ochtenduren, omdat het piekmoment zich op 13 augustus overdag voordoet
• Dit jaar zijn de Perseïden bijzonder goed te zien omdat de dunne maansikkel pas om 2:25 uur opkomt en pas bij zonsopgang stoort
• Goed om te weten: Op 16 augustus 2023 is er nieuwe maan

De Perseïden zijn een meteorenstroom die elk jaar in augustus te zien is. Het zijn atmosferische lichtsporen die tussen de sterren lijken op te flakkeren en te verdwijnen. In deze periode verschijnen er meer vallende sterren (ook wel meteoren genoemd) dan normaal aan de hemel. Daarom wordt augustus ook wel de maand van de vallende sterren genoemd.

Maar wat zijn meteoren eigenlijk? Voor sommigen zijn het magische lichtverschijnselen aan de hemel en voor anderen een wetenschappelijk fenomeen. Voor ons waarnemers zijn ze misschien wel allebei.

Astronomisch gezien zijn meteoren stofdeeltjes die met hoge snelheid vanuit de ruimte onze atmosfeer binnendringen. De wrijving tussen de deeltjes en luchtmoleculen creëert de typische gloed die we zien als vallende sterren. De meeste meteoren zijn piepklein en verbranden op een hoogte van ongeveer 80 kilometer. Hoewel veel mensen vallende sterren associëren met "doe een wens" of een romantisch teken van geluk, heeft het waarnemen ook een belangrijke astronomische betekenis, bijvoorbeeld om uitspraken te doen over meteooractiviteit.

"Tranen van Laurentius" of "Laurentiustranen" is de metafoor van de Perseïden. Ze gaat echter terug op een dramatische gebeurtenis.

Laurentius was een Romeinse diaken die leefde in de tijd rond 250 na Christus. In die tijd regeerde keizer Valerianus over Rome en probeerde het christendom te vernietigen. Nadat Valerianus de paus had laten onthoofden, eiste hij dat Laurentius kerkschatten zou overhandigen.

Laurentius was echter eveneens een held.

Hij verzette zich, vocht met alles wat hij had en werd uiteindelijk geëxecuteerd op een gloeiend ijzeren rooster. Hij stierf als martelaar. Sindsdien, zo luidt de legende, vallen er in augustus altijd hete tranen uit de hemel.

Heeft u zich ooit afgevraagd waar de Perseïden vandaan komen? Een goede en interessante vraag: de vallende sterren hebben namelijk een voorouder. Het is een komeet met de naam Swift-Tuttle. Deze staartster werd in 1862 ontdekt door Lewis A. Swift en Horace P. Tuttle en heeft een omlooptijd van ongeveer 133 jaar rond de zon. Hij zou echter 2000 jaar geleden al gekend zijn, volgens oude gegevens. Terwijl Swift-Tuttle in de diepe ruimte rond de zon cirkelt, laat zijn staart een spoor van kosmisch materiaal achter, of met andere woorden, een soort onzichtbare stofwolk van deeltjesmaterie. Dit "stof" blijft achter terwijl de komeet allang naar andere delen van het zonnestelsel is vertrokken.

Wanneer de aarde haar jaarlijkse reis rond de zon voltooit, kruist ze het baanvlak van Swift-Tuttle. Op dat moment botst onze planeet tegen de kleine deeltjes uit de staart van de komeet, die de atmosfeer van de aarde binnendringen. Door de hoge snelheid waarmee deze deeltjes de aardatmosfeer raken, verbranden ze en creëren ze de fascinerende lichtsporen aan de hemel die we kennen als de Perseïden.

Het is deze natuurlijke ontmoeting tussen de aarde en de overblijfselen van Swift-Tuttle die ons elk jaar het betoverende schouwspel van vallende sterren oplevert.

Als men de meteoren aan de hemel volgt tot aan hun punt van oorsprong, lijken ze allemaal uit een specifiek punt te komen. Astronomen noemen dit punt een radiant. In het geval van de Perseïden is dat het sterrenbeeld Perseus, waar de naam van de meteorenstroom vandaan komt.

Als u op zoek bent naar een plek om te observeren: Zorg ervoor dat u het sterrenbeeld Perseus in uw gezichtsveld heeft en dat het niet verborgen wordt door een dak van een huis of iets dergelijks.

Een voordeel van waarnemen: het sterrenbeeld Perseus is circumpolair. Het is de hele nacht aan de hemel te zien. In de vroege avond staat het nog dicht boven de noordelijke horizon, maar hoe later het tijdstip, hoe hoger het sterrenbeeld opkomt.

U kunt niet zomaar een paar minuten naar de hemel kijken. Zo werkt het helaas niet.

Om veel te ontdekken moet u geduld hebben en het uzelf zo comfortabel mogelijk maken. De Perseïden waarnemen betekent ook de sterrenhemel in zijn geheel in u opnemen en er gewoon van genieten. Het beste is een ligstoel, een campingstoel of een slaapmatje voor de waarneming. Als het een lange nacht wordt, zijn een deken en warme thee of koffie een goed idee.

De meteorenstroom van de Perseïden is natuurlijk de hele nacht te zien. Maar het beste moment is tussen 22.00 en 4.00 uur.

Tegen de tijd dat het echt donker wordt en het hoogtepunt van de vallende sterren begint, is de maan al onder de horizon verdwenen en krijgen we een hele nacht vrij uitzicht op de nachtelijke hemel en de Perseïden.

Kunnen vallende sterren alleen met het blote oog worden gezien? Zoals u wellicht weet, kunnen we in zeer donkere nachten met het blote oog een visuele grens van 6 mag bereiken. Theoretisch kunnen we dan tot 100 meteoren per uur tellen.

Wilt u meer zien? Een sterrenveldkijker verzamelt meer licht en u kunt de natuurlijke grensmagnitude met ongeveer 1,5 mag verhogen. Als u het geluk hebt van een donkere hemel te kunnen genieten, zult u meer meteoren ontdekken die met het blote oog niet zichtbaar zijn.

Een sterrenveldkijker is iets heel anders dan een telescoop. Hij geeft namelijk, ondanks zijn hoge lichtintensiteit, slechts een geringe vergroting; u overziet een veld van ongeveer 25 graden. Een prima aanvulling op het waarnemen met het blote oog.

Af en toe zijn er bijzonder heldere meteoren die de hemel korte tijd doen oplichten en soms een lichtgevend spoor achterlaten. De Perseïden hebben de reputatie relatief veel van deze zogenaamde "vuurbollen" te hebben. Maar ze zijn ook op andere nachten te zien als u geluk heeft. Het helpt astronomisch onderzoek als de paden van deze heldere vallende sterren nauwkeurig worden geregistreerd. En u kunt daarbij helpen: Als u een vallende ster ziet die helderder lijkt dan de helderste sterren, meld de waarneming dan eenvoudigweg. Hiervoor bestaan twee websites: de International Meteor Organization beheert het platform fireballs.imo.net, een Nederlandstalig meldformulier is te vinden op vvs.imo.net. Een andere toepassing werd ontwikkeld door het Duitse lucht- en ruimtevaartcentrum onder de naam "Skywatcher", te vinden op https://skywatcher.inetseite.de/ (niet te verwarren met het telescoopmerk!). Belangrijk bij het melden van een vuurbol: laat zo weinig mogelijk tijd tussen waarneming en melding. Dit komt omdat het geheugen van details onvermijdelijk vervaagt - en hoe nauwkeuriger het verslag, hoe meer nut.

Als u erin slaagt een foto te maken, kunt u die het beste ook opsturen. Bijzonder heldere vuurballen laten meteorieten achter die door specialisten worden gevonden - misschien met uw hulp in de toekomst? Als u de smaak te pakken heeft, kunt u zelfs een all-sky camera opstellen en daarmee meteoren registreren.

Een eenvoudige opstelling, een camera en de sterrenhemel: astrofotografie van meteoren is eenvoudig. Met een staande camera met statief kunt u al eerste resultaten boeken.

Een nieuwe trend in de astrofotografie is de overzichtsopname met behulp van tracking in combinatie met het nachtlandschap. Deze techniek heeft ook een naam: Astro Nightscape Photography. Inmiddels heeft zich een hele gemeenschap van "nightscapers" gevormd.

De uitrusting is eenvoudig: alles wat u nodig hebt is een astrotracker, d.w.z. een fotomontering zoals de populaire Omegon MiniTrack LX3, een camera en een statief. U kunt naar buiten gaan en uw vallende sterrenopname combineren met een mooi achtergrondmotief.

Een klein uitstapje in de taalkunde: soms ziet u de Perseïden met twee puntjes over de i. Waarom is dat? Het is een spelling die in het Latijn voorkomt - een hiaat. In het geval van de Perseïden heeft het een diepere betekenis.
In de Duitse spelling "Perseiden" wordt de dubbele klinker ei gelezen als ai en dus niet correct uitgesproken. De versie met de ï vertelt de lezer dat hij de letters apart moet uitspreken, dus de i apart en niet samen met de e.

Dus nu wens ik u een heldere hemel en veel plezier bij het waarnemen.

Wanneer kan ik de Perseïden waarnemen?

De Perseïden kunnen elk jaar in augustus worden waargenomen. Het hoogtepunt vindt plaats van 11 op 12 of van 12 op 13 augustus. Ook tussen 17 en 24 augustus kunt u de Perseïden waarnemen. Experts adviseren ook om na het hoogtepunt te observeren.

Wat kan ik gebruiken om de Perseïden waar te nemen?

Om de Perseïden waar te nemen is een plek met weinig lichtvervuiling geschikt. Een verrekijker of telescoop is niet nodig, maar een sterrenveldkijker kan een geweldige aanvulling zijn.

Hoe zit het met het weer tijdens de nacht van de vallende sterren?

Het weer tijdens de nacht van de vallende sterren kan variëren. Met apps als Meteoblue of Clear Outside kunt u de bewolking voor uw kijklocatie nagaan.

Wat is het verschil tussen meteoren en meteorieten?

Meteoren of vallende sterren zijn lichtgevende fenomenen aan de hemel die op een hoogte van ongeveer 70 kilometer in de atmosfeer opbranden. Meteorieten zijn grotere brokstukken die het aardoppervlak bereiken.

Marcus is een enthousiast amateurastronoom, tekstschrijver, YouTuber en liefhebber van de nachtelijke hemel. Sinds 2006 helpt hij mensen de juiste telescoop te vinden. Tegenwoordig doet hij dat via tekst en video.

Als koffiejunk zou hij zijn zeefdrager-koffiezetapparaat ook het liefst onder de sterrenhemel bij zich hebben.