Zo vindt u de juiste oculairen.

Zonder oculairen werkt niets visueel. Maar welke oculairen passen in mijn telescoop - en hoeveel heb ik er eigenlijk nodig?

Wist u dat de Franse astronoom Adrien Auzout gezegd zou hebben dat hij een telescoop van 300 meter lang wilde bouwen omdat hij hoopte dat de vergroting dan zo hoog zou zijn dat hij er dieren op de maan mee zou kunnen zien? In de 17e eeuw was het gebruikelijk om te dromen over telescopen met een hoge vergroting.
Hieruit kunt u opmaken dat er altijd een verlangen is geweest om de voorwerpen in de ruimte op een grotere manier te ervaren.
Elke dag ontmoeten we hen, horen we over hen en hebben we medelijden met hen. Mensen die de verkeerde oculairen hebben gekozen. Maar met deze strategie, neemt u onmiddellijk de juiste beslissing.

Dit artikel is voor u bedoeld als u zich al eens hebt afgevraagd hoe u zo gemakkelijk en snel mogelijk de juiste oculairen kunt vinden, zonder massa's boeken te moeten lezen of te verdwalen in een wirwar van theorie en formules.

Want als u deze dingen hebt onthouden, vindt u voor elke telescoop de juiste oculairen.

Brandpuntsafstand van de telescoop/brandpuntsafstand van het oculair

Wat de oculairmaten betreft, hoeft u maar op een paar dingen te letten. Er bestaan maar twee standaardmaten van oculairen voor astronomische telescopen. Dit betekent dat u alleen de oculairen in uw focuser hoeft te plaatsen en klaar bent u!

Maar is het echt zo eenvoudig?

De dikke met het wow-effect

De diameters van de oculairen worden aangegeven in inches en gewoonlijk niet in millimeters. De grote 2 inch oculairen hebben een diameter van 50,8 mm en bieden een prachtig overzicht bij kleine vergrotingen. Wij kiezen ze wanneer we objecten willen zoeken, uitgebreide objecten willen observeren of van een groot overzicht willen genieten. Als u voor het eerst door zo'n oculair kijkt, let dan op: normaal gesproken hebben alleen telescopen met een objectiefdiameter van 150-200 mm of meer een oculairfocuser voor 2 inch oculairen.

De slanke

De kleinere 1,25 inch oculairen met een diameter van 31,7 mm zijn de standaard en eenvoudige uitvoeringen worden meestal bij de telescoop geleverd. 1,25 inch oculairen worden gebruikt voor gemiddelde en hoge vergrotingen en zijn nuttig bij het waarnemen van maankraters, planeten of bolvormige sterrenhopen.

Elk voorwerp heeft een andere vergroting nodig, maar welke is nuttig voor welk voorwerp?

Zorg in het begin voor een paar goede oculairen. Met ongeveer 3 à 4 oculairen kunt u een goede start maken, als u maar een kleine, een middelgrote en een iets grotere vergroting kiest. In de regel kunt u hiermee het hele spectrum van astronomische objecten bestrijken. Het is beter om drie zeer goede oculairen te hebben waarmee u scherpe beelden en een goed contrast krijgt, dan zeven matig slechte oculairen.

De uittredepupil is de bundel stralen die uit het oculair in het oog komt. U ziet het meestal als een kleine, heldere cirkel in het oculair als u er van een afstand van dertig centimeter naar kijkt. De uittredepupil wordt voor ons een belangrijke factor wanneer we willen berekenen welke oculairen we voor welk object nodig hebben.

En zo doet u dat: uittredepupil = apertuur van de telescoop/vergroting

En omgekeerd: hoe kleiner de uittredepupil, hoe hoger de vergroting.

We zullen nog steeds de uittredepupil nodig hebben, hou deze in gedachten.

U hebt niet meer dan deze drie maten nodig. Waarom? Want daarmee kunt u een breed scala van vergrotingen bestrijken en alles zien. Met meer oculairen verfijnt u alleen deze gebieden.

De minimale

Een kleine vergroting is belangrijker dan een grote. Maar er is een ondergrens waaronder observatie niet nuttig is. Het is de minimale vergroting. Kies daarvoor een oculair met de langst mogelijke brandpuntsafstand. Als u een 2 inch focuser hebt, gebruik dan een 2 inch oculair, dat gewoonlijk een groot gezichtsveld biedt. Maar u heeft een kleinere focuser? Gebruik dan een 1,25 inch oculair.

Om de min. vergroting te berekenen: opening van de telescoop in mm/7

Laten we dit met een voorbeeld bekijken. Als u een telescoop met een opening van 200 mm hebt, is de minimale vergroting 28x. De combinatie met het oculair levert een uittredepupil op van 7 mm.

Dit is dus de diameter van het licht dat vanuit het oculair ons oog binnenvalt. Belangrijk: zeven millimeter is precies de maximale opening van de pupil van onze ogen. Met een grotere uittredepupil zou onze pupil een luik zijn en zou ander licht verloren gaan.

Tip 1:

U hoeft voor uw telescoop geen oculair te kiezen dat precies de minimale vergroting biedt. Het is voldoende als u dit als leidraad neemt en een oculair met lage vergroting kiest.

Tip 2:
Zoek altijd een object met dit oculair, want een kleine vergroting geeft u een groot veld. Met een groothoekoculair kunt u uw gezichtsveld nog verder vergroten. Kleine vergrotingen zijn ook geschikt voor melkwegstelsels, open sterrenhopen en waterstofnevels.

De optimale vergroting

Bij een middelgrote tot grote vergroting, waarbij het theoretische resolutievermogen van de telescoop wordt bereikt en benut, spreken we van de optimale of gunstige vergroting. Deze wordt bereikt wanneer een lichtstraal met een diameter van 0,7 tot 0,8 mm door het oculair valt. Per definitie is de ster dan een minimaal klein schijfje.

Als we meer vergroten, krijgen we niet meer details, maar alleen de grootte van het object.

Optimale vergroting: diafragma/0.8

Tip:

Een telescoop met een diameter van 200 mm heeft een nuttige vergroting van 285x. U kunt zich hierop oriënteren. Hij is zeer geschikt voor planeten of planetaire nevels.

De maximale vergroting

Dit is waar de meningen vaak verschillen. Hoe hoog mag of moet je vergroten? Laten we het nog eens hebben over de uittredepupil: als die 0,5 mm is, bereiken we de vergrotingslimiet van een telescoop.

De vuistregel hiervoor is: objectief diafragma x 2

Tip:

Een 200mm telescoop zou een maximale vergroting bereiken bij 400x. In de praktijk heeft dit echter slechts zeer zelden zin. Het beeld is donkerder dan bij lage vergroting, alleen geschikt voor heldere voorwerpen. En de luchtcondities zouden perfect moeten zijn. Tot deze perfecte omstandigheden zijn bereikt, blijft het oculair gewoonlijk in de koffer.

Nu zijn we klaar om de juiste oculairen te vinden.

Om de juiste oculairen te kiezen hebben we nog iets anders nodig: het diafragma en de brandpuntsafstand van de telescoop. De diafragmaverhouding is het resultaat van deze twee waarden. Voorbeeld: een 200 mm telescoop met een brandpuntsafstand van 1.000 mm heeft een diafragmaverhouding van f/5.

De berekening van de verschillende vergrotingen - en in dit geval ook van de brandpuntsafstanden - werkt geniaal eenvoudig:

Bereken voor de minimale brandpuntsafstand 7 x f/5. In de 200mm f/5 telescoop zou dat een oculair met 35mm brandpuntsafstand zijn. In de praktijk heeft bijna niemand een pupilopening van 7mm, dus kunt u beter 1-2mm aftrekken voor uw brandpuntsafstand. Dan komen we uit op 33mm en een uittredepupil van 6,6mm.

Je berekent de optimale brandpuntsafstand... wacht, die hoef je helemaal niet te berekenen, want die komt precies overeen met de diafragmaverhouding. Dus bij f/5 is het 5mm.

U vindt de maximale vergroting met de eenvoudige formule: diafragmaverhouding/2. Hier zijn we met de 200/1.000mm telescoop bij 2,5mm oculair brandpuntsafstand.

Het is belangrijk te weten wat u met een bepaalde brandpuntsafstand kunt waarnemen. Voor grote sterrennevels zijn kleine vergrotingen van 7 - 6 mm geschikt, maar als de nevel erg helder is, werken 4 - 3,5 mm ook. Open sterrenhopen en melkwegstelsels worden het best waargenomen tussen 3,5 mm en 1,5 mm. Voor bolvormige sterrenhopen kunt u een hogere vergroting gebruiken met een uittredepupil tussen 1,5 en 1mm. Dubbelsterren kunnen heel sterk worden uitvergroot, tussen 0,7 en 0,5 mm. Op de overzichtelijke tabel ziet u de eenvoudige formules voor vergroting en object.

Koop geen zeven oculairen van mindere kwaliteit. Koop liever drie of vier goede oculairen. Want helaas, alleen dan zal uw telescoop zijn volledige prestaties laten zien.

Zorg ervoor dat de interpupillaire afstand groot genoeg is, dat de randscherpte goed is, dat het gezichtsveld vrij groot is en dat de lichttransmissie hoog is.

Neem in het begin een oculair voor een lage vergroting op ongeveer het minimumbereik, een gemiddelde vergroting op ongeveer 1,5 mm uittredepupil en een hogere vergroting op ongeveer 0,8 mm.

In de 200mm telescoop geeft dit 28x, 133x en 250x. Hiermee zult u geen dieren op de maan kunnen zien, maar als u zich niet beestig wilt ergeren, kies dan goede tot uitstekende oculairen en doe het zonder de bijgeleverde set in de telescoop.

Daarvoor moet u minstens vijftig euro en meer per oculair investeren. Maar geloof me: elke nachtelijke observatie zal een prachtige ervaring zijn waar u overdag nog steeds over zult dromen.

Marcus is een enthousiast amateurastronoom, tekstschrijver, YouTuber en liefhebber van de nachtelijke hemel. Sinds 2006 helpt hij mensen de juiste telescoop te vinden. Tegenwoordig doet hij dat via tekst en video.

Als koffiejunk zou hij zijn zeefdrager-koffiezetapparaat ook het liefst onder de sterrenhemel bij zich hebben.